IN HET VELD – Gorod schach
Het is eind maart, 2011. Na een vermoeiende vliegreis van Amsterdam, via Moskou naar Rostov-on-Don, vertrekken we vandaar heel vroeg met een kleine autobus naar Elista. Het is ruim 6 uur rijden over eindeloze steppen met bruinig gras en schapen. Een kurkdroog, koud landschap. Elista is de hoofdstad van Kalmukkië, een autonome republiek van de Russische federatie, wat dat ook mag betekenen. Een klein land tussen Wolgorad en de Kaspische zee, en het enige Europese land waar boeddhisme de nationale godsdienst is.
Ik ben op weg naar een congres over ganzen. Samen met het WWF wordt dit gesponsord door Shell, ze moeten toch iets met al die fossiele subsidies. Het congres opent indrukwekkend: twee boeddhisten, lama’s, hummen met een soort keelzang. Daarna gaan we van start met een sessie over biobrandstoffen en watervogels. De spreker voor mij, prof. Herbert Prins, heeft maar 12 minuten nodig, dus ik kan wat meer tijd nemen. Ik presenteer ons rietland biomassa-project in Poltava, Ukraine.
Kalmukkië is het enige land ter wereld waar schaken de nationale sport is, alle kinderen leren het op school. Vanaf 1993 is multimiljonair Iljoemzjinov president. Iljoemzjinov schafte in 1994 de grondwet af en voerde de ‘dictatuur van het gezonde verstand’ in. Hij beweerde te zijn ontvoerd in een UFO, door buitenaardse wezens, die voorstelden dat hij het schaakspel naar Elista zou brengen. Als de voorzitter van de internationale schaakfederatie FIDE organiseerde Iljoemzjinov in 1998 de 33e internationale schaakolympiade in Elista, waarvoor hij ‘Gorod schach’, schaakstad liet bouwen. Gorod Schach is een congrescentrum, een sovjetgebouw met glas, staal en veel beton. Iljoemzjinov opent het congres persoonlijk. Na 20 jaar lekt het en het beton brokkelt af. Buiten zie je een troosteloze steppe, brede, lege betonnen straten, vage gebouwtjes, autowrakken, en de appartementen waar de congresgangers overnachten.
Het is vier graden onder nul, af en toe schijnt de zon en het heeft de hele nacht gesneeuwd. Er is een excursie naar meren met watervogels. In de voorafgaande herfst heeft onze collega Gerard Müskens, die ook op de conferentie is, in Hongarije een kolgans met kleurring en een zender uitgerust. We kunnen de gans zo online volgen tijdens de trek. De gans vertrekt aan het begin van de conferentie uit Hongarije en vliegt loodrecht op Elista af, waar ze op 25 maart bij het Manych-Gudilo meer arriveert. Tijdens de excursie zien we duizenden ganzen, kleine trap, arend en steppekiekendief. Maar we kunnen met onze telescopen ‘onze’ gans met de kleurring echter niet ontwaren. Wel fantastisch hoe zenders je real-time informatie geven van vogels die duizenden kilometers verderop geringd zijn. Het onderzoek komt naar je toe dit voorjaar!
THEO VAN DER SLUIS
